بازی درمانی یک روش درمانی است که عمدتا برای کودکان استفاده می شود. دلیل آن این است که ممکن است کودکان نتوانند احساسات خود را پردازش کنند یا مشکلاتشان را برای والدین یا بزرگسالان دیگر بیان کنند. اگرچه ممکن است بازی درمانی به نظر همانند یک بازی معمولی باشد، اما اهمیت و تاثیر آن بسیار زیاد است. بازی درمانی توسط متخصصان کاردرمانگران، گفتاردرمانگران، روانشناسان و روانپزشکان انجام می شود.
یک کاردرمانگر آموزش دیده می تواند از زمان بازی برای مشاهده و آگاه شدن از مشکلات کودک استفاده کند. سپس درمانگر می تواند به کودک در درک احساسات و مقابله با آسیب های حل نشده او کمک کند. از طریق بازی، کودکان می توانند روش های جدید کنار آمدن و مواجه شدن با شرایط جدید و نحوه هدایت رفتارهای نامناسب خود را بیاموزند.
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی (Play Therapy) نوعی از درمان است که عمدتاً برای کودکان استفاده می شود. کودکان از طریق بازی افکارشان را بازگو می کنند و به همان راحتی که بزرگسالان احساساتشان را با کلمات بیان می کنند، آنان نیز همین کار را به وسیله بازی انجام می دهند. کودک در طول بازی توانایی حل مشکلات خود را پیدا می کند و به وسیله آن می تواند اعتماد به نفس و روحیه استقلال طلبی را در خود پرورش دهد. آنان احساساتی چون ترس، اندوه، شادی و عصبانیت خود را از طریق بازی بیان و به این ترتیب احساس امنیت و ارزشمند بودن می کنند.
کاردرمانی و بازی درمانی دو درمان مکمل هم برای درمان اختلالات موجود در کودکان هستند.
انواع بازی درمانی
تکنیک و شرایط بازی درمانی برای کودکان انواع مختلفی دارد. انواع بازی درمانی کودکان به صورت فعال و غیر فعال است. بازی درمانی در کودکان شامل موارد زیر می شود.
- فرزند درمانی
یکی از انواع بازی درمانی، فرزند درمانی است. در این نوع بازی که توسط والدین انجام می شود، آموزش های لازم به والدین داده می شود و آنها از طریق این آموزش ها با کودک خود وارد تعامل می شوند. هدف اصلی از این نوع بازی درمانی، حذف شکاف ارتباطی است به وجود آمده بین والدین و کودکان است.
- کتاب درمانی
کتاب خوانی برای کودک یکی دیگر از روش های بازی درمانی است که در آن مهارت ها و مفاهیم مهم کشف می شوند.
- بازی تخیلی
قوه تخیل قوی ترین قوه هر انسانی است. فعال کردن قوه تخیل کودک، نوع دیگری از بازی درمانی به حساب می آید که در آن از روش های مستقیم و غیر مستقیم شخصیت و روان کودک مورد پردازش قرار می گیرد.
- بازی درمانی رفتاری – شناختی
در این روش درمانگر از قوه تفکر کودک استفاده می کند . سپس متناسب با نوع فکر و شناخت کودک، نحوه برخورد و رفتار درست را به او آموزش می دهد.
- گروه درمانی
گروه درمانی نوع دیگری از بازی درمانی است که در آن از گروه های مختلفی کودک استفاده می شود. منظور از گروه در این روش درمانی، تعدادی از کودکانی است که مشکل مشترک دارند. مثلا کودکانی که پدر یا مادر خود را از دست داده اند با یکدیگر بازی می کنند.
فواید بازی درمانی
بازی درمانی ممکن است در انواع مختلفی از اختلالات و مشکلات مفید باشد، از جمله:
- مواجهه با درمان بیماری های مزمن
- تاخیر در رشد تکاملی
- مشکلات رفتاری در مدرسه
- رفتارهای پرخاشگرانه
- مسائل خانوادگی مانند طلاق، جدایی یا مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده
- حوادث طبیعی
- خشونت خانگی، سو استفاده و آزار، یا بی توجهی
- اضطراب، افسردگی
- اختلالات غذا
- اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- مشکلات یادگیری و تاخیر ذهنی
بازی درمانی چگونه انجام می شود ؟
بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص هر کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع، ممکن است درمانگر بخواهد کودک را در هنگام بازی مشاهده کند. همچنین ممکن است درمانگر بخواهد صحبت های جداگانه ای را با کودک، والدین یا معلمان او داشته باشد.پس از ارزیابی دقیق، درمانگر در مورد محدودیت هایی که ممکن است لازم باشد تصمیم می گیرد و برنامه ریزی می کند.
درمانگرانی که بازی درمانی انجام می دهند، بسیار توجه دارند که کودک چگونه از والدینش جدا می شود، چگونه به تنهایی بازی میکند و هنگام بازگشت والدینش چگونه واکنش نشان می دهد.
چگونگی تعامل و ارتباط کودکان با انواع مختلف اسباب بازی ها و تغییر رفتار آنها از جلسه ای به جلسه دیگر می تواند نکات زیادی را نشان دهد. آنها ممکن است از بازی برای کنترل ترس و اضطراب، به عنوان یک مکانیسم تسکین دهنده و آرامش بخش یا برای بهبود و حل مشکلات استفاده کنند. بنابراین برنامه درمانی متناسب با نیازهای کودک خواهد بود.
در برخی از موارد، درمانگر ممکن است از والدین، خواهر و برادرها یا سایر اعضای خانواده کودک بخواهد که در جلسه بازی درمانی شرکت کنند. این روش به عنوان فیلیال تراپی یا بازی درمانی مبتنی بر رابطه والد-کودک (filial thearpy )شناخته می شود.
بازی درمانی مناسب چه سنی است؟
بسیاری از روانشناسان یا حتی روانپزشکان، بازی درمانی را روشی مناسب و مجاز برای انواع اختلالات فکری و احساسی کودکان در نظر دارند. بازی درمانی در درجه اول برای کودکان مناسب است. از آنجاییکه کودکان در ابراز احساسات خود دچار مشکل هستند، از این شیوه درمانی برای پردازش عواطف آنها استفاده می‌شود.
به طور معمول کودکان در سنین پایین نمی‌توانند احساسات و عواطف خود را درک و کشف کنند. در نتیجه راه مقابله با مشکلات خود را نمی‌دانند. از این‌رو بازی درمانی، بیشتر مناسب کودکان کم سن و سال است. کودکانی که به بازی کردن با ابزارهای مختلف علاقه‌مند هستند و بازی کردن برایشان جذابیت بیشتری دارد.
اگرچه افراد در هر سنی می توانند از بازی درمانی بهره مند شوند، اما معمولا بازی درمانی برای کودکان بین سنین ۳ تا ۱۲ سال استفاده می شود.
طول جلسه بازی درمانی چقدر است ؟
طول جلسات بازی درمانی بسته به اهداف درمان و نیازها و توانایی های کودک متفاوت است. بیشتر جلسات بین ۳۰ تا ۵۰ دقیقه طول می کشد. قرار ملاقات ها می تواند ماهی یکبار تا دو بار در هفته باشد.به طور متوسط ، ۲۰ جلسه بازی درمانی برای حل مشکلات لازم است، اما برخی از کودکان بسیار سریعتر بهبود می یابند در حالی که برخی دیگر ممکن است به جلسات درمانی بیشتری نیاز داشته باشند.