خونریزی مغزی و آنچه باید در این رابطه بدانید!

جمجمه وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد، فضای موجود در جمجمه با در بر داشتن مغز بسیار محدود می‌باشد، بنابراین هر عاملی که باعث اشغال این فضا شود (مانند خونریزی مغزی) باعث افزایش فشار بر بافت مغز شده و فشار داخلی جمجمه را افزایش می‌دهد که عواقب جدی و خطرناکی داشته و گاهی منجر به مرگ بیمار می‌شود.

خونریزی مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی داخل جمجمه به علت مشکلاتی مانند ضربه به سر، آسیب رگ‌ها خونی، لخته شدن خون در رگ و … دچار آسیب و پارگی شود.

خونریزی مغزی چیست ؟

خونریزی مغزی یا خونریزی ناگهانی در بافت مغز نوعی سکته مغزی است که عموما با میزان بالایی از مرگ یا ناتوانی عملکردی همراه خواهد بود و بر اثر پارگی شریان مغزی و اطراف آن پیش می آید که میتواند منجر به مرگ سلول های مغزی شود. خونریزی مغزی می تواند ناشی از بدشکلی عروق خونی ، اختلالات لخته شدن خون، سرطان ، فشار خون بالا و سایر بیماری ها یا صدمات موثر بر رگ های خونی باشد. در ادامه عوارض بعد از خونریزی مغزی را شرح میدهیم و مراقبت ها و نحوه جلوگیری را بررسی خواهیم کرد. 

علائم خونریزی مغزی

علائم خونریزی مغزی معمولاً به صورت ناگهانی شروع می‌شود، متداولترین علائم خونریزی مغزی عبارتند از:

• بی‌حسی در صورت، بازو و یا پا (بی‌حسی یک طرف بدن را شامل می‌شود)
• احساس ضعف در صورت، بازو و یا پا (در یک طرف بدن)
• سردرد ناگهانی و شدید که علت آن مشخص نمی‌باشد.
• مشکل در صحبت کردن یا درک صحبت دیگران
• سرگیجه، از دست دادن تعادل و هماهنگی بین اعضاء
• از دست دادن بینایی
• تشنج یا از دست دادن هوشیاری

عواملی که موجب ایجاد خونریزی مغزی می‌شود؟

• فشار خون بالا

فشار خون بالا که به مدت طولانی تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگرفته باشد می‌تواند در طی زمان به صورت ناگهانی موجب ایجاد خونریزی مغزی شود.

• عروق خونی غیرطبیعی که به آن ناهنجاری شریانی‌های وریدی مغز (AVM) نیز گفته می‌شود.
• آنوریسم‌های مغزی

آنوریسم برجسته شدن قسمتی از رگ می‌باشد که معمولاً به شکل یک بالون کوچک در کناره رگ قرار می‌گیرد، دیواره آنوریسم بسیار نازک بوده و ممکن است دچار پارگی شود، آنوریسم در تمام رگ‌های خونی بدن ممکن است ایجاد شود و اگر در رگ‌های مغزی ایجاد شود به آن آنوریسم مغزی می‌گویند، در اثر پارگی آنوریسم مغزی، خونریزی مغزی ایجاد می‌شود که عامل سکته هموراژیک مغزی می‌باشد. آنوریسم مغزی در اکثر موارد در فضای بین مغز و بافت‌های نازک پوشاننده مغز رخ می‌دهد که به آن خونریزی زیر عنکبوتیه نیز گفته می‌شود.

چگونه می‌توان از خونریزی مغزی جلوگیری کرد؟

همان طور که اشاره شد یکی از عواملی که سبب ایجاد خونریزی مغزی می‌شود، فشار خون بالا می‌باشد، بنابراین کنترل فشار خون و مصرف به موقع قرص‌های تجویز شده می‌تواند یکی از راهکارهای مفید جهت جلوگیری از ایجاد خونریزی مغزی و سایر عواقب آن باشد.

• تومورهای مغزی
• آسیب‌های تروماتیک مغز (ضربه یا جراحت‌هایی که به مغز وارد می‌شود.)

تشخیص خونریزی مغزی

• مرحله اول شامل معاینه فیزیکی و بررسی علائم و شرح حال بیمار می‌باشد.
• سی‌تی اسکن و ام آر آی در مراحل بعدی جهت بررسی شدت و میزان خونریزی و آسیب‌های وارده می‌باشد.

در صورت لزوم آزمایشات اضافی مانند آنژیوگرافی جهت بررسی علل احتمالی خونریزی مغزی ممکن است مورد نیاز باشد.

گزینه‌های درمان خونریزی مغزی

• داروهای کنترل فشار خون می‌تواند در کاهش تورم مغزی ناشی از خونریزی مغزی کمک کننده باشد.
• اگر لخته خون ایجاد شده در مغز کوچک باشد نیاز است بیمار تحت مراقبت کامل قرار داشته باشد تا در صورت بزرگ شدن لخته و احتمال ایجاد هرگونه آسیب، درمان‌های مناسب شروع شوند.
• اگر لخته خون بزرگ است و بیمار در شرایط بیهوشی به بیمارستان منتقل شده است، جهت خروج لخته خون و کاهش فشار اطراف بافت مغز، انجام جراحی مغزی به صورت فوری و اورژانسی جهت نجات جان بیمار ضروری می‌باشد.
• اگر در نتایج سی تی اسکن و ام آر آی رگ خونی مشکوکی یافت شود که احتمال ایجاد خونریزی مغزی در آینده را داشته باشد (مانند آنوریسم مغزی) جهت پیشگیری از خونریزی مغزی در آینده نیاز به جراحی و ترمیم رگ می‌باشد.
• اگر در نتایج عکسبرداری تومور مغزی ردیابی شود، با توجه به اندازه و محل تومور گزینه های درمانی مانند رادیوتراپی، جراحی و شیمی درمانی پیشنهاد می‌شود.

 

داروهای مسکن، کورتیکواستروئیدها، داروهای کنترل فشار خون،  داروهای ضد تشنج، داروهای ضد درد و  داروهای ضد اضطراب از جمله داروهایی هستند که برای این افراد تجویز می‌شوند. در صورتی که شدت خونریزی بالا باشد، پزشک با استفاده از جراحی، خون را تخلیه کرده  و پس از آن به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده مغز می‌پردازد.

مراقبت های بعد از خونریزی مغزی شامل درمان توانبخشی است. درمان توانبخشی بعد از خونریزی داخلی مغز شامل موارد زیر می باشد:

• فیزیوتراپی
• گفتاردرمانی یا اشکال جایگزین ارتباطی.
• کار درمانی.
• تغییر عادات سبک زندگی برای کاهش خطر خونریزی مجدد.

عواملی که بر درمان خونریزی مغزی تاثیر گذارند

با توجه به گزینه‌های درمانی که پیشتر ذکر شد، باید در نظر گرفت که عوامل بسیاری بر روند درمان تاثیر گذارند که پزشک متخصص مغز و اعصاب با در نظر گرفتن تمام آن‌ها بهترین روش درمان برای بیمار را انتخاب خواهد کرد، برخی از این عوامل تاثیرگذار عبارتند از:

• سن بیمار و وضعیت عمومی سلامت او (در بعضی موارد ریسک جراحی برخی بیماران به حدی بالا می‌باشد که جراح ترجیح می‌دهد درمان‌های جایگزین را انتخاب نماید)
• وضعیت هوشیاری بیمار
• اندازه و محلی که درگیر خونریزی مغزی شده است (وسعت ناحیه‌ای که خونریزی در آن ایجاد شده است از عوامل تاثیر گذار بر شدت بیماری و انتخاب نوع درمان می‌باشد) بیمارانی که میزان خونریزی و لخته‌های خونی در آن‌ها کوچک باشد از لحاظ بهبودی و بازگشت به زندگی نرمال شانس بیشتری دارند اما در مواردی که شدت خونریزی شدید و وسیع باشد ممکن است پس از نجات جان بیمار ناتوانایی‌های جسمی و ذهنی برای مدت طولانی و گاهی برای همیشه باقی بمانند.
• وجود خون در بطن ها (چهار بطن در مغز وجود دارد که وظیفه تولید مایع مغزی- نخاعی را بر عهده دارند) نیز یکی از عوامل کلیدی در درمان و روند بهبود بیمار می‌باشد.