تشنج عبارت است از یک دوره ی گذرای سفتی و گرفتگی غیرارادی عضلات که با تغییر سطح هوشیاری همراه است. این گرفتگی های عضلانی باعث ایجاد حرکات نامنظم می شوند که حدود یک تا دو دقیقه طول می‌کشند. تشنج می تواند در انواع خاصی از صرع‌ها نیز اتفاق بیافتد. اما داشتن تشنج الزاما به این معنا نیست که فرد مبتلا به صرع نیز شده است. تشنج میتواند در شرایطی مانند تب بسیار بالا، تتانی و یا افت شدید قند خون نیز بوجود بیاید. در ادامه بیشتر به موضوع تشنج می پردازیم.
تشنج چیست؟
تشنج شامل تغییراتی در فعالیت الکتریکی مغز می باشد. این تغییرات علائم چشمگیر و قابل توجهی را در فرد ایجاد می کند و هم در بعضی از موارد علائم خاصی ندارد. علائم یک حمله تشنج شدید شامل لرزش شدید و از دست دادن کنترل و هوشیاری می باشد. با این حال حملات صرع خفیف نیز می توانند نشانه ای از یک مشکل پزشکی مهم باشد، بنابراین شناسایی آنها اهمیت زیادی دارد.
انواع تشنج
تشنج به دو دسته شروع کانونی و شروع عمومی تقسیم می شوند.
- تشنج‌های کانونی که از یک ناحیه مغز شروع می‌شوند و می‌توانند در سراسر مغز پخش شوند و بسته به نحوه انتشار، علائم خفیف یا شدید ایجاد کنند.
- تشنج عمومی می تواند به عنوان تشنج کانونی شروع شود که به هر دو طرف مغز گسترش می یابد. آنها همچنین می توانند به عنوان تشنج های “شروع عمومی” رخ دهند که در آن فعالیت تشنج به طور همزمان در هر دو طرف مغز شروع می شود.
آیا تشنج کانونی یا همان تشنج جزئی است ؟
تشنج های کانونی را تشنج جزئی نیز می نامند زیرا در یک ناحیه از مغز شروع می شوند. آنها می توانند در اثر هر نوع آسیب کانونی ایجاد شوند که باعث گره خوردن اسکار می شود. سابقه پزشکی یا MRI در حدود نیمی از افرادی که تشنج کانونی دارند، علت ضربه، سکته یا مننژیت را شناسایی می کند.
در این نوع از تشنج در ابتدا، فرد ممکن است متوجه علائم جزئی شود که به آن هاله گفته می شود. ممکن است شخص تغییری در احساسات داشته باشد یا احساس کند چیزی در حال وقوع است. برخی از افرادی که هاله را تجربه می کنند، احساس بلند شدن در معده را شبیه به سوار شدن بر روی ترن هوایی توصیف می کنند.
با گسترش تشنج در سراسر مغز، علائم بیشتری ظاهر می شود. اگر فعالیت الکتریکی غیرطبیعی ناحیه وسیعی از مغز را درگیر کند، ممکن است فرد احساس گیجی کند، یا لرزش جزئی، سفت شدن ماهیچه‌ها، یا حرکات جویدن یا جویدن را تجربه کند. تشنج های کانونی که باعث تغییر آگاهی می شوند، تشنج های کانونی ناآگاه یا تشنج های جزئی پیچیده نامیده می شوند.
تشنج با شروع عمومی
تشنج با شروع عمومی، موجی از ترشحات عصبی غیرطبیعی در سراسر قشر مغز کم و بیش به طور همزمان است. شایع ترین علت عدم تعادل در “ترمزها” (مدارهای بازدارنده) و “شتاب دهنده” (مدارهای تحریک کننده) فعالیت الکتریکی در مغز است. تشنج عمومی ممکن است یک جزء ژنتیکی داشته باشد، اما تنها تعداد کمی از افراد مبتلا به تشنج عمومی دارای اعضای خانواده با همین وضعیت هستند. افزایش جزئی در خطر تشنج عمومی در کودکان یا سایر اعضای خانواده فرد مبتلا به تشنج عمومی وجود دارد، اما شدت تشنج می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. آزمایش ژنتیکی ممکن است علت تشنج عمومی را نشان دهد.
علت تشنج چیست ؟
تشنج ممکن است در اثر برخی از شرایط اتفاق بیفتد. هر چیزی که بر بدن تأثیر می‌گذارد ممکن است مغز را مختل کند و منجر به تشنج شود. گاهی اوقات تشنج به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
- تب بالا که میتواند با یک عفونت مانند مننژیت همراه باشد.
- کمبود خواب
- سطح سدیم کم در خون (هیپوناترمی) که میتواند با دیورتیک درمان شود.
- مصرف داروهایی مانند داروهای ضد درد، داروهای ضد افسردگی یا درمان ترک سیگار که آستانه تشنج را پایین می‌آورد
- ترومای سر که موجب خونریزی در مغز می‌شود
- مصرف مواد مخدر مانند آمفتامین یا کوکائین
- سوء مصرف الکل
- عدم تعادل الکترولیتی
- شوک الکتریکی
- صرع
- فشار خون بسیار بالا
- نارسایی کبد یا کلیه
- سطح قند خون پایین
- سکته مغزی و تومور مغزی
تشنج همچنین میتواند به دلایل ژنتیکی نیز رخ دهد. در برخی موارد، به خصوص در کودکان جوان، علت این پدیده ممکن است ناشناخته باشد.
درمان تشنج چگونه است ؟
درمان تشنج به علت آن بستگی دارد. شما با درمان علت حملات، ممکن است قادر باشید که از وقوع تشنج در آینده جلوگیری کنید.درمان های حملات ناشی از تشنج عبارتند از:
- دارو
- جراحی برای اصلاح ناهنجاری های مغز
- تحریک عصبی
- یک رژیم غذایی خاص یا رژیم غذایی کم قند
شما با درمان منظم می توانید علائم حملات را کاهش دهید یا آنها را متوقف سازید. بعد از تشخیص ابتلای بیمار به تشنج، متخصص مغز و اعصاب در وهله اول دارویی را تجویز خواهد نمود که به کمک آن تعداد تشنج های فرد، کاهش پیدا کند. به طور معمول داروهای تجویز شده برای این نوع بیماری ها، داروهای با دوز پایین از خانواده صرع هستند.
به کمک این داروها، حملات تشنجی کم شده و رفته رفته از بین می روند. بسته به نوع تشنج، هر بار میزان دوز این داروها توسط پزشک متخصص مغز افزایش پیدا خواهد نمود.
متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص تشنج کیست؟
برای تشخیص تشنج و بیماری صرع نیاز است که به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب و مرکز درمان تشنج مراجعه شود. متخصص مغز و اعصاب در زمینه بیماری های مختلفی چون تشنج، صرع، میگرن، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، فلج چندگانه و.. تخصص و دانش لازم را دارا می باشد. این پزشک بسته به شرایط بیمار، با استفاده از راههای تشخیصی مختلف، وجود بیماری موردنظر را در فرد تشخیص خواهد داد و پس از آن اقدامات لازم برای درمان یا کنترل آغاز می شوند. طبیعی است که هر چه متخصص مغز و اعصاب از مهارت و دانش بیشتری برخوردار باشد، بیمار در معرض روش درمانی و تشخیصی بهتری قرار خواهد گرفت.
گاهی بسته به شرایط ممکن است، پزشک بیمار را به یک جراح مغز و اعصاب ارجاع دهد تا فرد اقدام به جراحی تشنج نماید.