آنژیوگرافی قلب یکی از پیشرفته ترین روش‌های تشخیصی در حوزه بیماری‌های قلبی و عروقی است که امکان بررسی دقیق عروق کرونری قلب را فراهم می‌کند. در این روش، با استفاده از کاتتر، ماده حاجب و اشعه ایکس، پزشکان قادرند تصویر واضحی از عروق قلب به دست آورند و هرگونه انسداد یا تنگی را شناسایی کنند. این مقاله به معرفی کامل آنژیوگرافی قلب، مراحل انجام آن، عوارض احتمالی و اهمیت این روش در تشخیص زودهنگام بیماری‌های قلبی می‌پردازد.
آنژیوگرافی قلب چیست و برای چی انجام می شود؟
آنژیوگرافی قلب یک روش تشخیصی پیشرفته است که پزشکان می‌توانند عروق خونی قلب را به دقت بررسی کنند. این روش که به عنوان یکی از مهم ترین آزمون‌های تشخیصی در حوزه بیماری‌های قلبی شناخته می‌شود، با استفاده از اشعه ایکس و یک ماده حاجب (رنگی) انجام می‌شود تا جریان خون در رگ‌های کرونری قلب مشخص شود.
در طی آنژیوگرافی قلب و نحوه انجام آن، پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر را از طریق یک شریان در دست یا کشاله ران وارد بدن می‌کند و آن را به سمت قلب هدایت می‌نماید. سپس ماده حاجب از طریق این کاتتر تزریق می‌شود و تصاویر آنژیوگرافی قلب با استفاده از دستگاه اشعه ایکس ثبت می‌گردد. پزشک با استفاده از این تصاویر، تنگی یا انسداد احتمالی در عروق کرونر را شناسایی می‌کند.
یکی از مزایای مهم آنژیوگرافی قلب این است که در صورت مشاهده انسداد یا تنگی، پزشک می‌تواند بلافاصله اقدام به درمان کند. در طی همین فرآیند، ممکن است آنژیوپلاستی (باز کردن رگ با بالون) و قرار دادن استنت (فنر) برای باز نگه داشتن رگ انجام شود.
تفاوت آنژیوگرافی با آنژیوپلاستی و کاتتریزاسیون قلبی
آنژیوگرافی قلب، آنژیوپلاستی و کاتتریزاسیون قلبی باهم تفاوت‌هایی دارند که فهمیدن آنها خالی از لطف نیست:
- آنژیوگرافی قلب: یک روش تشخیصی است که برای مشاهده وضعیت عروق کرونری قلب استفاده می‌شود.
- آنژیوپلاستی: یک روش درمانی است که در آن از یک بالون قابل باد شدن یا یک استنت (فنر) برای باز کردن رگ مسدود یا تنگ استفاده می‌شود. آنژیوپلاستی اغلب در طی آنژیوگرافی قلب انجام می‌شود.
- کاتتریزاسیون قلبی: یک اصطلاح کلی است که به فرآیند وارد کردن کاتتر به قلب اشاره دارد و می‌تواند برای اهداف تشخیصی (مانند آنژیوگرافی) یا درمانی (مانند آنژیوپلاستی) استفاده شود.
همچنین لازم به ذکر است که گاهی از دستگاه توموگرافی کامپیوتری (CT) برای بررسی عروق خونی قلب استفاده می‌شود. این نوع آنژیوگرام نیازی به قرار دادن لوله در داخل بدن ندارد و آنژیوگرام CT کرونر (CCTA) نامیده می‌شود.
موارد استفاده از آنژیوگرافی قلب
چه زمانی پزشک آنژیوگرافی قلب را تجویز می‌کند؟
آنژیوگرافی قلب معمولا زمانی انجام می‌شود که پزشک به وجود مشکلاتی در عروق کرونری قلب مشکوک است. تیم پزشکی ممکن است در موارد زیر آنژیوگرافی قلب را توصیه کند:
- درد قفسه سینه (آنژین صدری)
- درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که با آزمایش‌های دیگر قابل توضیح نیست.
- مشکلات عروق خونی
- بیماری مادرزادی قلب
- نتایج غیرطبیعی در آزمون استرس ورزشی
- آسیب به قفسه سینه
معمولا تا زمانی که سایر آزمایش‌های غیرتهاجمی قلب مانند الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام یا تست استرس انجام نشده باشد، آنژیوگرافی توصیه نمی‌شود.
جهت دریافت نوبت از کلینیک قلب و عروق آرام فرم زیر را پر کنید
خطا: فرم تماس پیدا نشد.
بیماری‌های قلبی که با آنژیوگرافی تشخیص داده می‌شوند
- آترواسکلروز کرونری (تجمع پلاک در دیواره‌های داخلی شریان‌ها)
- تنگی عروقی (باریک شدن غیرطبیعی عروق خونی منتهی به قلب)
- آنوریسم (برآمدگی‌هایی که در دیواره‌های ضعیف شده شریان ایجاد می‌شوند)
- بیماری عروق کرونر
- نارسایی قلبی
- بیماری دریچه‌ای قلب که نیاز به جراحی دارد
انواع آنژیوگرافی قلب
در بحث انواع آنژیوگرافی قلب، دو روش اصلی وجود دارد که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند:
آنژیوگرافی سنتی با کاتتر
آنژیوگرافی قلب سنتی یا همان آنژیوگرافی با کاتتر، روشی تهاجمی است که شامل وارد کردن کاتتر از طریق شریان به سمت قلب می‌شود. با این روش می‌توان بطور مستقیم عروق کرونری را مشاهده کرد و مزیت بزرگ آن این است که در صورت مشاهده انسداد، پزشک می‌تواند همان موقع اقدام به درمان کند.
در روند انجام آنژیوگرافی قلب سنتی، ابتدا ناحیه ورود کاتتر بی‌حس می‌شود. سپس پزشک با ایجاد برشی کوچک، کاتتر را وارد شریان کرده و به سمت قلب هدایت می‌کند. ماده حاجب تزریق می‌شود و تصاویر آنژیوگرافی قلب با استفاده از اشعه ایکس گرفته می‌شود.
آنژیوگرافی CT قلب (CCTA)
آنژیوگرافی CT قلب یا CCTA یک روش کمتر تهاجمی است که از اسکن CT برای بررسی عروق کرونری استفاده می‌کند. در این روش، نیازی به وارد کردن کاتتر به بدن نیست و به جای آن، ماده حاجب از طریق ورید دست تزریق می‌شود و تصاویر با استفاده از اسکن CT گرفته می‌شود.
مزیت اصلی CCTA این است که کمتر تهاجمی است و خطرات کمتری نسبت به آنژیوگرافی سنتی دارد. با این حال، اگر تست نشان دهد که رگ مسدود یا تنگ شده است، برای درمان باید آنژیوگرافی سنتی با کاتتر انجام شود.
مراحل انجام آنژیوگرافی قلب
مراحل آنژیوگرافی قلب شامل سه مرحله اصلی است:
آمادگی‌های قبل از آنژیوگرافی
قبل از انجام آنژیوگرافی قلب، تیم پزشکی دستورالعمل‌هایی را برای آمادگی ارائه می‌دهد. این دستورالعمل‌ها معمولا شامل موارد زیر است:
- چند ساعت قبل از آزمایش از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. تیم پزشکی به شما می‌گوید چه زمانی باید خوردن و آشامیدن را متوقف کنید.
- از پزشک خود بپرسید آیا می‌توانید داروهای معمول خود را مصرف کنید.
- اگر دیابت دارید، به تیم پزشکی اطلاع دهید.
روز آزمایش، شما باید لباس بیمارستان بپوشید و زیورآلات، عینک، لنز تماسی و سنجاق مو را خارج کنید. تیم مراقبت، فشار خون و ضربان قلب شما را بررسی می‌کند. برچسب‌های چسبنده به نام الکترودها روی قفسه سینه و گاهی بازوها یا پاهای شما قرار می‌گیرند تا ضربان قلب شما را ثبت کنند.
آیا آنژیو قلب بیهوشی دارد؟
پاسخ این سوال آن است که معمولا آنژیوگرافی قلب بدون بیهوشی کامل انجام می‌شود. در عوض، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی از طریق IV یک داروی آرام بخش به شما می‌دهد.
میزان آرام بخشی که نیاز دارید به دلیل آنژیوگرافی قلب و سلامت کلی شما بستگی دارد. ممکن است کاملا بیدار یا کمی آرام باشید.
آنژیوگرافی قلب بدون بیهوشی چگونه انجام می‌شود؟
آنژیوگرافی قلب بدون بیهوشی رایج ترین روش انجام این آزمایش است. به جای بیهوشی کامل، بیمار داروی آرام‌بخش دریافت می‌کند که باعث می‌شود در طول روش احساس آرامش داشته باشد اما هنوز هوشیار است.
در این روش، ناحیه ورود کاتتر با داروی بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌شود. بیمار ممکن است فشار خفیفی را هنگام ورود کاتتر احساس کند، اما درد قابل توجهی وجود ندارد.
مزیت آنژیوگرافی قلب بدون بیهوشی این است که خطرات مرتبط با بیهوشی عمومی را ندارد و زمان ریکاوری سریع‌تر است.
آنژیو قلب چقدر طول می‌کشد؟
یک آنژیوگرافی قلب بدون پیچیدگی ممکن است حدود یک ساعت یا بیشتر طول بکشد. مدت زمان دقیق بستگی به این دارد که آیا آزمایش‌ها یا درمان‌های دیگر قلبی همزمان انجام می‌شوند یا خیر.
اگر انسدادی پیدا شود، ممکن است بالونی از طریق کاتتر عبور داده و باد شود تا شریان را گشاد کند. یک لوله مشبک به نام استنت ممکن است برای باز نگه داشتن شریان قرار داده شود.
وقتی آزمایش یا درمان تمام شد، کاتتر از بدن خارج می‌شود. ممکن است از یک گیره یا درپوش کوچک برای بستن برش کوچک استفاده شود.
مزایای آنژیوگرافی قلب
آنژیوگرافی قلب نقش مهمی در تشخیص زودهنگام بیماری‌های قلبی دارد. بیماری قلبی یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است و تشخیص به موقع می‌تواند به نجات جان افراد کمک کند.
تشخیص زودهنگام همچنین می‌تواند منجر به تغییرات سبک زندگی شود که برای سلامت قلب مفید هستند، مانند رژیم غذایی سالم‌تر، افزایش فعالیت بدنی و ترک دخانیات.
مزایای آنژیوگرافی نسبت به سایر روش‌های تشخیصی
- آنژیوگرافی تصویر دقیقی از وضعیت عروق کرونر را ارائه می‌دهد و می‌تواند حتی انسدادهای کوچک را نشان دهد.
- برخلاف سایر روش‌های تشخیصی، در طی آنژیوگرافی، پزشک می‌تواند در صورت مشاهده انسداد، آن را بلافاصله درمان کند.
- علاوه بر بررسی عروق کرونر، آنژیوگرافی می‌تواند اطلاعاتی در مورد عملکرد دریچه‌های قلب و عضله قلب ارائه دهد.
- نتایج آنژیوگرافی به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه درمانی دقیق‌تری برای بیماران طراحی کنند.
آیا آنژیو قلب خطرناک است؟ خطرات و عوارض احتمالی
آنژیوگرافی قلب شامل عروق خونی و قلب است، بنابراین برخی خطرات با آن همراه است. با این حال، باید توجه داشت که عوارض جدی بسیار نادر هستند. پزشکان با تجربه و متخصصین قلب، این روش را با دقت و احتیاط کامل انجام می‌دهند تا خطرات احتمالی به حداقل برسد.
عوارض شایع آنژیوگرافی قلب
- خونریزی، کبودی یا درد در محل ورود کاتتر
- برخی افراد ممکن است نسبت به ماده حاجب استفاده شده در طی آنژیوگرافی واکنش نشان دهند. این واکنش‌ها می‌توانند از خارش خفیف تا مشکلات تنفسی متفاوت باشند.
- احساس تهوع و نیاز به ادرار
- احساس ناراحتی در قفسه سینه
خطرات جدی و نادر
- آسیب به شریان یا ورید: در موارد نادر، کاتتر ممکن است به دیواره رگ آسیب برساند.
- لخته خون: ممکن است در اطراف محل ورود کاتتر یا در نقاط دیگر بدن تشکیل شود.
- آسیب به دیواره‌های قلب: این عارضه بسیار نادر است.
- نارسایی حاد کلیه: به دلیل استفاده از ماده حاجب، به ویژه در افرادی که از قبل مشکلات کلیوی دارند.
- عفونت: در محل ورود کاتتر یا در سیستم گردش خون.
- ضربان نامنظم قلب: که موقتی است.
- حمله قلبی یا سکته مغزی: این عوارض بسیار نادر هستند، اما می‌توانند در موارد بسیار نادر رخ دهند.
گروه‌های پرخطر برای انجام آنژیوگرافی
طبق اطلاعات موسسه ملی قلب، ریه و خون، افراد مسن و افرادی که شرایط پزشکی خاصی مانند بیماری مزمن کلیه یا دیابت دارند، خطر بیشتری برای تجربه عوارض پس از آنژیوگرافی قلب دارند.
افرادی که سابقه واکنش آلرژیک به ماده حاجب داشته‌اند، برای کاهش خطر نیاز به مصرف دارو دارند. این دارو باید حداقل ۲۴ ساعت قبل از روش آنژیوگرافی قلب مصرف شود.
برای حذف کامل خطر واکنش آلرژیک، پزشک می‌تواند از روشی متفاوت از آنژیوگرافی سنتی استفاده کند، مانند آنژیوگرافی CT.
نتایج آنژیوگرافی قلب و تفسیر آن
تصاویر آنژیوگرافی قلب چگونگی جریان خون به قلب، مغز و سایر اندام‌ها را نشان می‌دهند. پزشکان می‌توانند با این تصاویر:
- شریان مسدود یا تنگ شده را شناسایی کند.
- میزان کاهش جریان خون به قلب یا از قلب را تعیین کند.
- تجمع چربی‌ها، کلسترول و سایر مواد در دیواره‌های شریان (آترواسکلروز) را تشخیص دهد.
- نتایج جراحی قلب قبلی را بررسی کند.
یافته‌های طبیعی و غیرطبیعی در آنژیوگرافی
- یافته‌های طبیعی در آنژیوگرافی: اگر نتایج آنژیوگرافی طبیعی باشد، به این معنی است که عروق کرونری شما باز هستند و خون به راحتی از آنها جریان دارد. هیچ تنگی یا انسدادی در شریان‌های قلب وجود ندارد و ساختار قلب طبیعی است.
- یافته‌های غیرطبیعی در آنژیوگرافی: نتیجه غیرطبیعی آنژیوگرام ممکن است نشان دهد که شما یک یا چند شریان مسدود دارید. در این موارد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد انسداد را در حین آنژیوگرافی قلب درمان کند.
موارد غیرطبیعی می‌تواند شامل
- تنگی شریان‌های کرونر
- انسداد کامل یک یا چند شریان
- آنوریسم (برآمدگی غیرطبیعی در دیواره شریان)
- نقص‌های مادرزادی در ساختار قلب
- عملکرد نامناسب دریچه‌های قلب
علائم هشداردهنده پس از درمان که باید به پزشک اطلاع داده شوند
دوره بهبودی بعد از آنژیوگرافی قلب برای هر فرد متفاوت است، اما به طور کلی، شما پس از آنژیوگرافی قلب به یک منطقه ریکاوری منتقل می‌شوید. تیم مراقبت‌های بهداشتی ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن شما را کنترل می‌کند. اما اگر پس از درمان مشکلات زیر را داشتید با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس دارید.
- خونریزی، کبودی جدید، تورم یا افزایش درد در محل کاتتر داشته باشید.
- علائم عفونت، مانند تب داشته باشید.
- ترشح یا تغییر رنگ در اطراف برش مشاهده کنید. این ممکن است سایه‌ای از قرمز، بنفش یا قهوه‌ای باشد که بسته به رنگ پوست شما متفاوت است.
- تغییر در دما یا رنگ پا یا بازویی که برای آزمایش استفاده شده است، مشاهده کنید.
- ضعف یا بی حسی در پا یا بازو داشته باشید.
هزینه آنژیوگرافی قلب
هزینه آنژیوگرافی قلب بسته به عوامل مختلفی متفاوت است، از جمله:
- نوع آنژیوگرافی: آنژیوگرافی سنتی با کاتتر یا آنژیوگرافی CT
- مرکز درمانی و موقعیت آن: هزینه‌ها می‌تواند بین بیمارستان‌های مختلف و حتی در شهرهای مختلف متفاوت باشد.
- نوع پوشش بیمه درمانی
- نیاز به درمان اضافی در حین آنژیوگرافی: اگر در طول آنژیوگرافی نیاز به انجام آنژیوپلاستی یا قرار دادن استنت باشد، هزینه افزایش خواهد یافت.
- مدت اقامت در بیمارستان
انتخاب بهترین متخصص و مرکز درمانی برای آنژیوگرافی قلب
انتخاب بهترین متخصص قلب در تهران یا هر شهر دیگری برای انجام آنژیوگرافی قلب بسیار مهم است. یک متخصص قلب خوب باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- تخصص و تجربه
- اعتبار و مدارک معتبر در رشته قلب و عروق
- پزشکی را انتخاب کنید که به سؤالات شما پاسخ می‌دهد، وضعیت شما را به وضوح توضیح می‌دهد و به نگرانی‌های شما گوش می‌دهد.
- پزشکی را انتخاب کنید که در دسترس است و در صورت نیاز می‌توانید با او تماس بگیرید.
- نظرات و تجربیات سایر بیماران می‌تواند معیار خوبی برای انتخاب باشد.
نتیجه گیری
آنژیوگرافی قلب به عنوان یک روش تشخیصی ارزشمند، نقش حیاتی در شناسایی و درمان بیماری‌های قلبی-عروقی ایفا می‌کند. با توجه به دقت بالا و امکان مداخله درمانی همزمان، این روش می‌تواند جان بسیاری از بیماران را نجات دهد. انتخاب متخصص باتجربه و مرکز درمانی مجهز، کلید موفقیت در انجام آنژیوگرافی قلب است.
با پیشرفت تکنولوژی و گسترش روش‌های کم‌تهاجمی مانند CCTA، آینده روشنی برای تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی پیش روی ماست.
منابع